موزه ای که قراربود محفل هنرمندان نقاشی پشت شیشه باشد

به گزارش خبرنگار ایرنا، نقاشی پشت شیشه از هنرهای بسیار کهن است، محل تولد و پیدایش این هنر یکی از کشورهای چین، مصر یا روم باستان بوده است، قدیمی ترین نقاشی پشت شیشه متعلق به قرن سوم یا چهارم پیش از میلاد و در محدوده کشور ایتالیا (منطقه آپولیا) به دست آمده است.

این هنر در دوره صفویه از اروپای شرقی و هند و چین وارد ایران شد و برخلاف دیگر هنرهای وارداتی، بلافاصله بعد از ورود به کشور رنگ و بوی بومی به خود گرفت.

رونق و رواج نقاشی پشت شیشه را باید در حد فاصل صفویه و قاجاریه دانست، در دوره قاجار نقاشی پشت شیشه علاوه بر حضور در بناهای اشرافی، هنری مردمی تر شد و آثار هنری به تدریج به خانه مردم عادی نیز راه یافت.

نقاشی پشت شیشه با موضوعاتی همچون گل و مرغ، پرتره، تصاویر هندسی، حیوانات، بناهای تاریخی و مناظر شهری، خط نقاشی و شمایل های مذهبی، تصاویری از امامان، دراویش و عامه مردم در حالت های مختلف، به صورت هنری مجرد و جدا از معماری، مورد توجه طبقات گوناگون اجتماعی قرار گرفت.

هنرمندان قاجاری شمایل های مذهبی را با نگاهی آرمانی به مضامین مقدس خلق کرده اند. اعتقاد مردم به مذهب شیعه و سنت هایی که نسل به نسل دنبال شده اند، موجب شد تا این هنر به هنری شیعی- ایرانی تبدیل شود که نمونه های آن را نمی توان در دیگر کشورهای مسلمان مشاهده کرد.

از هنرمندان برجسته این تکنیک در دوره زندیه آقا صادق، آقا نجف، آقا زمان و از دوره قاجاریه مهرعلی، استاد احمر و از دوره پهلوی عبدالجلیل، عبدالخلیل، عبدالنبی، عبدالحمید، فتح الله آغاسی، حسین همدانی، بیوک احمری، عبدالله رحیمی و از دو دهه اخیر امیر رحیمی، مهین عظیما، عفت رحیمی، محمدعلی ذوالقدر و مرتضی آقاقاسمی را می توان نام برد.

موزه نقاشی پشت شیشه در ایران، به عنوان دومین موزه نقاشی پشت شیشه در جهان و اولین موزه تخصصی ایران، گنجینه ای از آثار دوران صفوی تا معاصر را در خود جای داده است.

ساختمان و ملک اصلی موزه نقاشی پشت شیشه، 1400 متر مربع مساحت و 500 متر زیربنا دارد که سال 1309 در خیابان سعدی فعلی، خیابان برادران قائدی(هدایت)، تقاطع خیابان نورمحمدی(تنکابن) ساخته شد، این بنا متعلق به مرحوم سیاوش شقاقی، اولین پزشک تحصیلکرده در رشته بیماری های ریوی است که بعد از فارغ التحصیلی توسط پدرش که خود معمار ماهری بود به او هدیه می شود و او این مکان را به عنوان مطب کاری خود قرار می دهد.

بنای موزه از سوی ورثه مرحوم دکتر شقاقی به شهرداری تهران واگذار شد و پس از بازسازی، سال 1377 با 310 قلم شیء خریداری شده توسط شرکت توسعه فضای فرهنگی (وابسته به شهرداری تهران ) برای ایجاد موزه نقاشی پشت شیشه در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفت.

موزه نقاشی پشت شیشه سال 1387 به شماره 2322 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

دی ماه 89 بر اساس تصمیم معاون رئیس جمهور و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این موزه تعطیل و آثار آن به ارگ آزادی منتقل شد.

این در حالی بود که رییس موزه نقاشی پشت شیشه در ضیافت افطاری که شهریور ماه 89 در محل موزه برگزار شد به تمامی پیشکسوتان و هنرمندان این حوزه قول داد که از این هنر حمایت کرده و برای نخستین بار جشنواره نقاشی پشت شیشه در ایران برگزار شود که با تصمیم رییس وقت سازمان میراث فرهنگی تمامی این تصمیم ها و قول ها نافرجام ماند.

در آن سال تعلل مسوولان میراث فرهنگی و رئیس موزه نقاشی پشت شیشه در ارائه پاسخ درباره تعطیلی این موزه بسیاری از نقاشان پشت شیشه و پژوهشگران هنری را دچار سردرگمی کرده بود.

هرچند فرج الله ایران پور رییس موزه نقاشی پشت شیشه دلیل عمده مطرح شدن طرح تعطیلی موزه را کمبود فضای اداری سازمان میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرده بود که مدیران سازمان میراث فرهنگی قصد داشتند بخش انجمن های غیردولتی میراث فرهنگی را در فضای موزه نقاشی پشت شیشه فعال و آثار این موزه را به ساختمان های دیگر سازمان میراث فرهنگی منتقل کنند.

موزه نقاشی پشت شیشه پس از دو سال بازگشایی، در انزوا به سر می برد و تاکنون هیچ یک از قول ها و وعده های این موزه به هنرمندان و پیشکسوتان نقاشی پشت شیشه عملی نشده است.

فرج الله ایران پور رییس موزه نقاشی پشت شیشه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سال 89، بر اساس سیاست های رییس وقت سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، آثار موزه های نقاشی پشت شیشه، رضا عباسی، آبگینه و موزه هنرهای ملی به ارگ آزادی منتقل شد تا ارگ آزادی به عنوان موزه میراث فرهنگی شناخته شود.

ایران پور با بیان اینکه حدود یک سال و نیم موزه نقاشی پشت شیشه تعطیل بوده، افزود: نوروز 90، این موزه تعطیل شد و ما بلاتکلیف بودیم که خوشبختانه نوروز سال 91، آثار موزه به جایگاه اصلی خود بازگشت.

وی ادامه داد: حدود 450 اثر از آثار دوران های صفویه، زندیه، قاجار، افشار و معاصر و تعدادی از آثار نقاشی علی اکبر صنعتی در موزه نقاشی پشت شیشه نگهداری می شود.

ایران پور در پاسخ به این سووال که آیا موزه نقاشی پشت شیشه محفلی برای استادان این حوزه خواهد شد؟،گفت: سال 89، در یک ضیافت افطاری که تمامی هنرمندان برجسته نقاشی پشت شیشه کشور حضور داشتند، تصمیم بر این شد که این موزه، محفلی برای پیشکسوتان و استادان نقاشی پشت شیشه باشد که آنان بتوانند به این موزه بیایند، و فرصتی باشد که مسوولان بتوانند در برنامه های موزه، از نظرات و پیشنهادهای آنان بهره مند شوند که متاسفانه با جا به جایی و تعطیلی موزه هیچ یک از برنامه های ما عملی نشد.

رییس موزه نقاشی پشت شیشه درباره اهداف خود برای این موزه اظهار کرد: من قصد داشتم هنر نقاشی پشت شیشه را به عنوان هنری که رو به فراموشی است، معرفی کرده سپس موزه نقاشی پشت شیشه را به جایگاه اصلی خود بازگردانم.

وی با بیان اینکه موزه نقاشی پشت شیشه ایران، دومین موزه نقاشی پشت شیشه مستقل جهان است، افزود: موزه فلورانس ایتالیا بخشی را به نمایش آثار نقاشی پشت شیشه اختصاص داده اما این موزه مستقل نیست.

ایران پور ادامه داد: موزه نقاشی پشت شیشه در مقایسه با دیگر موزه های کشور همچون موزه رضا عباسی، آبگینه و فرش تنها موزه موضوعی و تخصصی ایران است که هیچ موزه دیگری در ایران دارای چنین ویژگی نیست.

وی بیان کرد: موزه نقاشی پشت شیشه تنها موزه تخصصی ایران است اما متاسفانه بحث جابه جایی و تعطیلی در بسیاری از برنامه های ما خلل ایجاد کرد و مشکلات بسیاری را برای ما به وجود آورد که هنوز هم ما درگیر همان مشکلات هستیم.

وی با اشاره به برنامه های موزه نقاشی پشت شیشه در سال جاری گفت: برنامه های بسیاری برای سال جاری پیش بینی شده اما تحقق آنها بستگی به تامین بودجه دارد که اگر این بودجه تامین شود می توان کارهای بسیاری را انجام داد.

ایران پور افزود: نورپردازی موزه و چاپ جلد دوم کتاب نقاشی پشت شیشه به نویسندگی هادی سیف با کیفیتی بهتر و ویراستاری جدید از جمله اقداماتی است که قرار است سال جاری در موزه نقاشی پشت شیشه انجام شود.

وی گفت: در صورت تامین بودجه، نمایشگاه های متعدد به مناسبت های مختلف از جمله تغییر فصل، محرم و صفر برپا و مستندی در رابطه با آثار موزه نقاشی پشت شیشه تولید خواهد شد.

گزارش از: معصومه جوان معبودی