نکا

تاریخچه: شهر فعلی نکا در سال ۱۳۳۳ به عنوان شهر شناخته و معرفی شد و قبل از این تاریخ سابقه شهری نداشته است. این شهر جدیدالاحداث به دلیل ایجاد موسسات اجتماعی کارگری دولتی با عنوان خانه‌های روستایی و احداث پاسگاه و ژاندارمری و با تاسیس کارخانه پنبه رونق یافت. در ابتدا جمعبت شهری نکا کمتر از ۵۰۰۰ نفر بود که به تدریج سیر مهاجرت افراد به سوی این شهر فزونی یافت. که بعدها با تاسیس کارخانه‌هایی مانند کارخانه سیمان، کارخانه آرد، احداث نیروگاه حرارتی، سیلو و نکا چوب از یک سو و شرایط طبیعی شهر از سوی دیگر این مهاجرت افزایش و شتاب بیشتری به خود گرفت.

وجه تسمیه شهر نکا: برخی گفته‌اند نک در زبان مازندرانی یعنی کوچک، چنانچه نوه و بیره، نک وبیره گفته می‌شود و آه یعنی کوه که در مجموع یعنی کوه و شهری که در دامنه کوه‌های کوچک قرار گرفته است و همچنین گفته‌اند در زبان پهلوی نی به معنی شهر و کاه به معنی کوه یعنی شهر کوهستانی و شهری که در دامنه کوه ساخته شده است چنانچه نی شاپور یعنی شهر شاپور برخی دیگر گفته‌اند نکا در اصل ناهیتاگاه بوده است مثل دانشگاه به معنی دانش و آتشگاه به معنی جای آتش بنابرانی آناهیتگاه به معنی جای ناهید.

چنانکه در کتیبه‌ای چوبی که بر در معصوم زاده نکا سید عبدا… میر ترابی که در منطقه آرامگاه نکا واقع است و چیزی حدود ششصد و اندی قدمت دارد شهر نکا باها نوشته شده است. بنابراین شکل صحیح نوشتاری آن (نکاه) بوده است به هر تقدیر این قرائن بیشتر تاکید می‌نماید که نام این شهر با گذشت زمان به صورت زیر از آناهایتگاه به نکا در آمده است. ن۷

آناهیتگاه ، ناهیدگاه ، ناهیکاه ، نایکاه ، نکاه ، نکا

نام نکا را به صورت «نیکاه» و «نیکا» هم آورده‌اند که به معنای شهر و جایگاه «الهه ناهید» است. مجسمه و ظروف چوبی، حصیربافی، سفال و دست بافت‌ها از مهم‌ترین صنایع دستی نکا به شمار می‌آیند.

موقعیت و محدوده فعلی نکا: شهرستان نکا در استان مازندران و مابین شهرستان ساری و بهشهر در عرض جغرافیایی ۳۹ و۳۶ شمالی و طول جغرافیایی ۱۹ و ۵۳ شرقی نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این شهرستان از شمال به دریای خزر و از جنوب به دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز محدود می‌باشد. شکل هندسی شهرستان نکا از سطح دریا بطور متوسط ۵۰ متر است و مساحت کلی شهرستان ۱۸۶۵ کیلومتر مربع است. این شهرستان از دو قسمت کوهپایه‌ای و جلگه‌ای است. بطور کلی ارتباط منطقه مورد مطالعه با پایتخت بوسیله یک راه آسفالته به صورت دائمی برقرار می‌باشد و علاوه بر آن راه آهن سراسری ایران از داخل شهرستان می‌گذرد دو راه سراسری شمال کشور از رشت تا مشهد که قسمتی از آن بنام شاهراه آسیایی مشهور گردیده نیز از داخل منطقه مورد مطالعه عبور می‌نماید.

راه آهن: در محدوده این شهرستان بطول ۱۵ کیلومتر از حد فاصل شهرستان نکا و جلگه می‌گذرد ایستگاه راه آهن در شمال شهر نکا واقع شده است.

راه آسفالت: عبور جاده اصلی سراسری تهران-مشهد از وسط شهر نکا باعث سهولت رفت‌وآمد مردم این شهر و حمل و نقل محصولات کشاورزی و دیگر محصولات شده است در مجموع شامل راههای شنی و خاکی در محدوده برخی از روستاها و مناطق ییلاقی می‌باشد.

وضع زمین (نوع خاک و پوشش گیاهی): بطور کلی مناطق کوهستانی نکا از چین خوردگی‌های دوران سوم زمین‌شناسی و مناطق جلگه‌ای آن از رسوبات دوران چهارم زمین‌شناسی و بقایای دریای مازندران تشکیل شده است. بنابراین در منطقه نکا هر چه از جنوب به طرف شمال پیش برویم ارتفاع کاهش پیدا می‌کند تا اینکه به کنار دریای خزر می‌رسیم که ۲۶ متر از سطح دریای آزاد پایین‌تر است. منطقه کوهستانی نکا بخشی از البرز شرقی موسوم جهان مورا متصل به شاه کوه گرگان از شرق به طرف غرب امتداد دارد ارتفاعات از ۶۰ متر شروع تا ارتفاع هزار متری در اطراف روستاهای شیرکلا و پاسند لایی که دنبال آن به روستای ارم و رودبار محله می‌رسد که در خطر الراس البرز قرار گرفته‌اند. این ارتفاعات تماماً دارای پوشش جنگلی بوده و انواع درختان از قبیل آزاد، راش، انجیری، افرا، توسکا، بلوز، شمشاد و… در میان این جنگلها دیده می‌شود . . .

مراکز دیدنی

آب معدنی قر مرض، دریاچه استخر پشت- منطقه هزار جریب- غار باستانی کمیشان-برج آرامگاهی امامزاده عبدالله – جنگل‌های نکا در داخل نکا و امامزاده یحیی نزدیک روستای سیکا از معروف‌ترین مناطق شهرستان نکا به شمار می‌آیند.

دریاچه طبیعی روستای استخر پشت که در سی و پنج کیلومتری شهر «نکا» قرار دارد، روزگاری با نیزارهای حاشیه خودنزدیک به بیست هکتار از محیط اطراف را پوشش می‌داد. در چند دهه اخیر به دلیل بی توجهی به این منبع طبیعی نادر وسعت آن به چهارهکتار تقلیل یافته و روز به روز از آن کاسته می‌شود.[۱] این دریاچه کوچک و گمنام با مردابهای اطراف خود منظره رؤیایی را در منطقه پدید آورده‌است که در اولین نگاه هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. دریاچه استخر پشت که آب آن به طور غیر محسوس از کف دریاچه تأمین می‌شود، سالهای سال است که برای آبیاری دست کم ۵۰ هکتار از شالیزارهای روستاهای مجاور مورد استفاده قرارمی گیرد. مرداب اطراف این دریاچه روزگاری دراز پناهگاه امنی برای پرندگان بومی خصوصاً اردک‌های وحشی بود اما متأسفانه در چند سال اخیر به دلیل تهاجم شکارچیان مجاز و غیرمجاز به این زیست گاه و کشتار این پرندگان زیبا، نسل آنان در معرض انقراض جدی قرار گرفته‌است. درباره دریاچه طبیعی استخر پشت که بومیان منطقه به آن «اسطل» می‌گویند، افسانه‌های بی شماری نقل شده و اشعاری در وصف آن سروده شده‌است. البته هنوز هم زیبایی خاصی دارد که هر ساله پذیرا مسافرای زیادی از تمام نقاط ایران است

صنایع

نیروگاه شهید سلیمی، کارخانه سیمان، نکا پلاست، ماشین نکا، کارخانه هوافضای نکا (ساخت هواپیماهای شناسایی)، کارخانه سیلو.(کارخانه تولید آبگرمکن وبخاری مازند گاز و کارخانههای تولیدی آجر سفال)

منابع

اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳.