آشنایی با شیرگاه مازندران

شیرگاه مرکز شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران است که از جنوب به شهرستان سوادکوه و از شمال به شهرستان قائم شهر راه دارد. این شهر همچنین از سمت شرق به شهرستان ساری و از سمت غرب به شهرستان بابل راه دارد. شیرگاه پر از جاذبه های طبیعی و گردشگری همانند : سد سنبل رود ، جنگل های زیبا و چشم نواز ، آبشار های مرتفع و جذاب ، دو رودخانه تلار و کسلیان و… میباشد.

یک دیدگاه در مورد این نام این است که «شیر» در زبان محلی به معنای تری و نم است در این صورت معنی شیرگاه یعنی «مکان تر یا نمناک».

برخی نام پیشین شیرگاه را خارخون دانسته‌اند ولی بر پایهٔ اطلاعات جلد سوم فرهنگ جغرافیایی ایران خارخون نام پیشین روستای زیولا در منطقه شیرگاه بوده‌است.

یک دیدگاه دیگر نیز وجود داشته که میگوید در زمان های پیشین شیر و گاوی در این شهر باهم دعوا میکردند که گاو توانست شیر را با شاخ هایش شکست دهد و پیروز شود،ولی بعد از مدتی به دلیل تلفظ آن، آن را به شیرگاه تبدیل کردند.

مردم

شهرشیرگاه در محدوده شهری بیش از ۱۰٬۰۰۰ نفر و با روستاهای اطراف بیش از ۳۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد. شغل بیشتر مردم شهر شیرگاه کشاورزی و دامداری است. شیرگاه باتوجه به جمعیت کم یکی از مهاجرفرست‌ترین شهرهای ایران است و شمار زیادی از جوانان این شهر به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.^{[نیازمند منبع]}

موقعیت جغرافیایی

شیرگاه مرکز شهرستان سوادکوه شمالی است.

یکی از جاده‌های ارتباطی تهران- شمال، معروف به جاده فیروزکوه، و راه آهن تهران- شمال، که بخشی از راه‌آهن سراسری ایران است، از این شهر می‌گذرد. ۲۵ کیلومتر از قائمشهر و ۲۰ کیلومتر از زیراب فاصله دارد

شیرگاه از همه جهت جز شمال به‌وسیله رشته کوههای البرز مرکزی احاطه گشته‌است. از غرب توسط کوه تِرز، از شرق به‌وسیله کوه وِرزک واز جنوب با کوههای ساره سر و شاه کوه محاصره شده‌است.

شیرگاه محل تلاقی دو رود است. یکی رود تالار که از منطقه آلاشت و گردنه‌های دوگل سرچشمه می‌گیرد و دیگری رود کسلیان است. کسلیان در بیشتر مواقع سال آبی روشن و زلال دارد (تنها در زمان بارندگی‌های شدید آب آن کمی گل آلود می‌شود) ولی تالار در بیشتر مواقع سال گل آلود است. به دلیل وجود این دو رود و هم چنین وجود دره‌هایی نسبتاً کم عمق، شیرگاه دارای پل‌های متعددی است که به همین دلیل آنراشهر پل‌ها لقب داده‌اند.

تعدادی از پل‌های شیرگاه تاریخی اند؛ مانند:

• پل دختر (چالی)
• پل تاریخی شاه‌عباسی آبدنگسر (آبدنگسر، بین قائم‌شهر و شیرگاه)
• پل شاه‌عباسی: این پل در دوران سلطنت پادشاهان صفوی و در مسیر باستانی موسوم به راه شاه‌عباسی با آجر و ساروج و گچ بر روی رود کسلیان یا روشن تلار بنا گردید. طول آن ۵۷ متر و عرض آن بدون احتساب جان پناه پنج متر می‌باشد. پل شیرگاه دو دهنه دارد که دهنه شمالی آن از دهنه جنوبی بزرگ‌تر است.
• پل شاپور: این پل بر روی رودخانه اوتجون در اراضی چای باغ و ۵۰ متری جانب شرقی جاده شیرگاه به قائم شهر واقع شده و احتمالاً مربوط به دوران قاجار می‌باشد.

برخی دیگر از پلها در همین سده ساخته شدند؛ مانند:

• پل‌های راه آهن در سرتپه و داخل شهر.
• پل‌های جاده تهران–شمال در سرتپه و کنار پل شاپور.
• پل قوسی ولایت در داخل شهر.

تاریخ شیرگاه

بخش اصلی شهر امروزی قدمت چندانی ندارد، چون محل ابتدائی زندگی گروه‌های انسانی در زیولاء. چالی، تپه‌سر و به‌ویژه آبدنگه‌سر بوده‌است. پیشهٔ بیشتر مردم چوب‌بری و دامداری بوده‌است. به مرور زمان آنها برای تأمین چوب هم چنین چرای دامهایشان به علت فاصله کم این سه منطقه از شیرگاه به صورت روزانه به جنگل‌های این منطقه رفت‌وآمد داشتند. نتیجه این کار کوچ تدریجی آنها به شیرگاه شد و کومه‌ها وکلبه‌هایی ساخته شدند که آنها هم کم‌کم به خانه‌های دائمی تبدیل شدند و جمعیتی در داخل (شهرامروزی) و نواحی اطراف ساکن شدند که در اثر این کار هستهٔ وجودی شیرگاه به وجود آمد. اهالی آن روستای کوچک خانه‌هایشان را در نواحی بالاتر می‌ساختند تا از خود در برابر حمله دزدان و یاغیان دفاع کنند.

در دوره صفوی جاده شوسه شاه‌عباسی از این شهر عبور می‌کرد. پل‌هایی که امروز می‌بینیم یادگارانی از آن دوران‌اند که در زمان خود از پل‌های مهم وبزرگ به شمار می‌رفتند.

در دوره رضاشاه، شخصی به نام هژبر باوند که به مبارزه با رضاشاه برخاست گاهی برای تأمین غذا واستراحت سپاهیانش به شیرگاه می‌آمد و از مردم غذا و… می‌گرفت.

نیروهای ارتش شوروی در جریان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در منطقه‌ای که به نام آنها (روس آباد) نام گرفت در نزدیکی کلیج خیل امروز (یکی از روستاهای نزدیک شیرگاه) ساکن شدند. مردم شیرگاه ایام حضور شوروی هارا شوروی سال می‌گویند.

شیرگاه در آبان ۱۳۴۱ نام شهر را به خود اختصاص داد.

گردشگری

شیرگاه و اطراف آن مناطق مورد توجه گردشگران دارد.

• آبشار شیرگاه، در نزدیکی تونل بین جادهٔ زیراب- شیرگاه
• چشم اندازها نگلی لفور در فصل بهار
• زمین‌های کشاورزی برج وباغ‌های مرکبات
• ویلاهای زیبا در نوآباد کلیج خیل
• رودخانه کسلاین در نارنج بُن
• جنگل سمت جهاد کشاورزی
• پارک های جنگلی
• مناظر بسیار زیبای جنگلی
• جنگل اندرگلی
• سد سنبل رود
• پل‌های تاریخی
• آب و هوایی ملایم وخنک در بهار و تابستان
• شنا در رودخانه کسلیان

صنعت

• کارخانه اشباع تراورس شیرگاه که در سال ۱۳۱۱ خورشیدی تأسیس شد ولی اکنون به دلیل استفاده بسیار کم از الوار چوبی تراورس برای ریل راه آهن فعالیت محدودی دارد. این کارخانه اولین و از سال ۱۳۱۱ تا ۱۳۷۰ تنها کارخانه تولید تراورس در ایران بوده‌است. کارخانه دیگری که در قزوین افتتاح شده بود که چوب را فقط اندود می‌کرد و آنرا نمی‌پخت.
• اولین شرکت بسته بندی تخم مرغ در استان مازندران در شهر شیرگاه به بهره‌برداری رسید. و نام محصول آن مرغنه می‌باشد که در زبان مازندرانی به معنی تخم مرغ می‌باشد.
• شهرک صنعتی بشل
• کارخانه چوب نئوپان سازی در چالی
• کارخانهٔ پیچ کوبان در سرتپه